BAB I
PENDAHULUAN
A.
Latar Belakang
Bahasa arab
merupakan bahasa al-Qur’an dan menjadi salah satu alat komunikasi
internasional. Oleh karena itu, bahsa arab menjadi kebutuhan setiap orang
khususnya umat muslim.
Bahasa arab
terdiri dari beberapa cabang ilmu antara lain : nahwu, sharaf, balaghah,
mufradat, Nushus adab, dan lain-lain. Satu system pembelajaran bahasa arab
yang ideal disamping mampu mengantarkan siswa menguasai cabang-cabang ilmu
tersebut diatas, juga mampu mengantarkan seseorang mempunyai
keterampilan-keterampilan bahasa (مهاراتاللغة) keterampilan itu antara lain:
·
Keterampilan mendengarkan (مهارةالاستماع)
·
Keterampilan berbicara (مهارةالكلام)
·
Keterampilan membaca (مهارةالقراءة)
·
Keterampilan menulis (مهارةالكتابة)
Bahasa arab itu penting, para pengajar bahasa
arab untuk selalu kreatif dalam menciptakan strategi-strategi baru dalam
pembelajaran bahasa arab.
Bahasa arab
merupakan salah satu bahasa asing yang sejak dahulu sudah dipelajari oleh para
generasi muslim didunia. Di Indonesia pun bahasa ini dipelajari sejak ank usia
dini, karena mayoritas masyarakat beragama islam, yang mana mereka memiliki
kitab al-Qur’an yang diturunkan dengan bahasa arab.
B.
Rumusan Masalah
1.
Apa yang dimaksud dengan
istighol ?
2.
Apa saja pembagian istighol
?
3.
Apa nashob isim sabiq dalam
istighol ?
4.
Apa hukum bacaan isim sabiq
dalam istighol ?
C.
Tujuan Masalah
1.
Untuk memahami yang
dimaksud dengan istighol.
2.
Untuk mengetahui apa saja
pembagian istighol.
3.
Untuk memahami nashob isim
sabiq dalam istighol.
4.
Untuk mengetahui bacaan
hokum sabiq dalam istighol.
BAB II
PEMBAHASAN
A.
Pengertian Istighol
Definisi
istighol menurut bahasa adalah: kesibukan.
Definisi istighol menurut istilah nahwu adalah: Mengedepankan Isim (Isim Sabiq) dan mengakhirkan Amilnya (Fi’il atau yg serupa pengamalannya) disibukkan tentang nashabnya Isim Sabiq, sebab Amil tersebut sudah beramal pada dhamir yg merujuk pada Isim Sabiq atau pada Sababnya (lafazh mudhaf pada dhamir Isim Sabiq). Isim sabiq yaitu ada yang wajib nashab, rojih nashob, wajib rofa’, rojih rofa, ataupun yg tidak nashob dan rofa’. Istighol juga dapat diartikan sebagai mendahulukan isim dan mengakhirkan fi’il yang beramal pada dhomir, dan dhomir tersebut kembali pada isim.
Definisi istighol menurut istilah nahwu adalah: Mengedepankan Isim (Isim Sabiq) dan mengakhirkan Amilnya (Fi’il atau yg serupa pengamalannya) disibukkan tentang nashabnya Isim Sabiq, sebab Amil tersebut sudah beramal pada dhamir yg merujuk pada Isim Sabiq atau pada Sababnya (lafazh mudhaf pada dhamir Isim Sabiq). Isim sabiq yaitu ada yang wajib nashab, rojih nashob, wajib rofa’, rojih rofa, ataupun yg tidak nashob dan rofa’. Istighol juga dapat diartikan sebagai mendahulukan isim dan mengakhirkan fi’il yang beramal pada dhomir, dan dhomir tersebut kembali pada isim.
B.
Pembagian Istighol
Istighol dibagi menjadi 3 yaitu :
1. المشغول
عنه (Masyghuulun ‘Anhu) yaitu isim dhohir yang mendahului
fi’il.
Contoh : الكتاب pada jumlah awal
2. المشغول (Masyghuulun) yaitu
fi’il yang jatuh setelah isim dhohir.
Contoh : قرأ
pada jumlah awal.
3.
المشغول به (Masyghuulun Bihi) yaitu : isim dhomir
yang kembali kepada masyghuulun‘Anhu.
Contoh : dhomir الهاء pada contoh قرأته.
Contoh : dhomir الهاء pada contoh قرأته.
Apabila
terdapat kalimat dengan bentuk susunan diatas, maka asalnya lafazh yang
dikedepankan/isim sabiq tersebut boleh dibaca dua jalan:
a.
Rofa’ sebagai Mubtada dan jumlah sesudahnya sebagai
Khobarnya. Demikian yang rojih karena bebas dari masalah kira-kira/taqdir.
b.
Nashob sebagai Maf’ul Bih bagi ‘Amil/Fi’il yg lafazhnya
wajib dibuang ditafsiri dari ‘Amil/Fi’il yg lafaznya disebutkan. Demikian yg
marjuh karena butuh terhadap kira-kira/taqdir (disinilah pembahasan istighol).
Fi’il
yg terbuang harus ditafsiri dari Fi’il yg tersebut, baik dalam penafsiarannya mencocoki
lafaz dan makna, atau mencocoki makna saja, ataupun tidak mencocoki lafaz dan makna
tapi mencakup Fi’il yg tersebut.
Contoh Fi’il yang dibuang ditakdiri
mencocoki lafaz dan makna:
(Zaidan dhorobtuhu) =
zaid, aku memukulnyaزيدا
ضربته
Taqdirannya adalah:
aku memukul Zaid yakni aku memukulnya= ضربت زيدا
ضربته
Contoh Fi’il yg dibuang ditakdiri
mencocoki makna saja:
(Zaidan marortu bihi)
= Zaid, aku berpapasan dengannyaزيدا مررت به
Taqdirannya adalah: جاوزت زيدا مررت به (Jaawaztu zaidan marortu bihi) = aku lewat bertemu Zaid yakni
aku berpapasan degannya
Contoh Fi’il yg dibuang ditakdiri tidak
mencocoki lafaz dan makna tapi mencakup:
زيدا ضربت ابنه Zaid, aku memukul anaknya= (ZAIDAN DHOROBTU IBNA HU)
Taqdirannya adalah:
أهنت زيدا ضربت ابنه AHANTU ZAIDAN
DHOROBTU IBNA HU =
aku menghinakan Zaid
yakni aku memukul anaknya
maka
dengan demikian jumlah fi’liyah yang ada setelah Isim Sabiq tersebut disebut
jumlah tafsiriyah la mahalla lahaa minal I’roob (tidak punya I’rob)
C. Nashobnya isim Sabiq dalam istighol
Isim sabiq dalam masalah istighol
dibaca nashob, karena isim sabiq tersebut menjadi maf’ul bih dan alamat
nashobnya fathah, karena terdapat fi’il yang wajib dibuang. Fi’il yang disebut
di sini sama dalam lafadz dan maknanya atau maknanya saja.
Isim
sabiq didalam isytighal mempunyai 5 hukum bacaan: (wajib dibaca nashab, wajib
dibaca rafa’, boleh dibaca 2 wajah lebih baik nashab, sama bolehnya rafa’ dan
nashab, dan dibaca 2 wajah tetapi lebih baik dibaca rafa’ )
Contoh:
المجتهدَ كافأته.
المجتهدَ كافأته.
D.
Hukum bacaan isim
sabiq dalam istighol
1. Isim Sabiq wajib di baca Nashob
Ulama’ ahli nahwu mewajibkan untuk
menashobkan isim sabiq jika jatuh setelah أداة (huruf) yang tidak menyertainya kecuali fi’il.
أداة tersebut ialah:
أداة tersebut ialah:
a.
Jika isim terletak setelah (adat
syarat) أداة الشرط
Contoh:
إن فقيرا تقابلُه فاعطفْ عليه.
إن فقيرا تقابلُه فاعطفْ عليه.
Penjelasan:
(إن) حرف شرط مبني على السكون
( فقيرا) مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة, وناصبه فعل محذوف, وهو
الفعل الشرط, والتقدير “إن تقابلْ فقيرا تقابلُه فاعطفْ عليه.
(تقابلُه) فعل مضارع مرفوع بالضمة, والفاعل ضمير مستتر وجوبا تقديره “انت”, والجملة الفعل والفاعل لا محل لها من الإعراب تفسيرية, “والهاء” ضمير متصل مبني على الضم فى محل نصب مفعول به.
(تقابلُه) فعل مضارع مرفوع بالضمة, والفاعل ضمير مستتر وجوبا تقديره “انت”, والجملة الفعل والفاعل لا محل لها من الإعراب تفسيرية, “والهاء” ضمير متصل مبني على الضم فى محل نصب مفعول به.
(فاعطفْ) واقعة فى جواب الشرط حرف مبني على الفتح يفيد الربط, و “اعطف” فعل امر مبني على السكون, والفاعل ضمير مستتر وجوبا تقديره “انت”, والجملة الفعل والفاعل فى محل جزم جواب الشرط.
(عليه) “على” حرف جر مبني على السكون.
“والهاء” ضمير متصل مبني على الكسر فى محل حر بِ “على”, والجار المجرور متعلق
بِ”اعطف”.
b.
Jika isim terletak setelah
huruf yang menunjukkan arti anjuran (التحضيض).
Contoh:
هلاَّ عملاًّ تتقنه, والتقدير:هلا تقن عملا تتقنه.
Contoh:
هلاَّ عملاًّ تتقنه, والتقدير:هلا تقن عملا تتقنه.
Penjelasan:
(هلاَّ)
حرف تحضيض مبني على السكون.
عملاًّ)
مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة, وناصبه فعل محذوف, حسب) التقدير السابق
c.
Jika isim terletak setelah
huruf yang menunjukkan arti anjuran (العرض).
Contoh:
ألاَ زيداً اَكرمتَه, والتقدير: ألاَ اكرمتَ زيداً اَكرمتَه.
Contoh:
ألاَ زيداً اَكرمتَه, والتقدير: ألاَ اكرمتَ زيداً اَكرمتَه.
Penjelasan:
(ألاَ)
حرف يدل على العرض مبني على السكون.
(زيداً)
مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة, وناصبه فعل محذوف, حسب التقدير السابق
Perbedaan التحضيض dan العرض: العرض lebih sopan daripada التحضيض.
d.
Jika isim terletak setelah اداة الإستفهام selain الهمزة, karena hamzah tidak khusus pada fi’il.
Contoh:
لا تجزعي إن منفسٌ أهلكتُه فإذا هلكتُ فعندَ ذلك فاجزعي
Contoh:
لا تجزعي إن منفسٌ أهلكتُه فإذا هلكتُ فعندَ ذلك فاجزعي
(إن)
حرف شرط مبني على السكون.
(منفسٌ) فاعل مرفوع وعلامة رفعه الضمة لفعل محذوف, وهذا الفعل المحذوف هو فعل الشرط, والتقدير : لا تجزعي إن هَلَكَ منفسٌ.
(أهلكتُه) فعل ماض مبني على السكون, و”التاء” ضمير متصل مبني على الضم فى محل نصب مفعول به, والجملة تفسيرية لا محل لها من الإعراب.
Semua isim-isim yang dibaca nashob pada jumlah terdahulu tidak boleh dibaca rofa’ berdasarkan ibtida’, tetapi boleh dibaca rofa’ karena menjadi
اسم الفاعل, نائب الفاعل ,اسم كان محذوف
2. Isim Sabiq wajib dibaca Rofa’
Hal yang menunjukkan bahwasannya isim sabiq boleh dibaca rofa’ ketika jatuh setelah أداة yang menyertainya isim.
Hal yang menunjukkan bahwasannya isim sabiq boleh dibaca rofa’ ketika jatuh setelah أداة yang menyertainya isim.
a. Setelah adat yang khusus masuk pada permulaan kalam,
seperti; Setelah ,اذا فجائية contoh:خرجت فإذن زيد ضربه خالد; Setelah ,إنما contoh:إنما
الوالدان اكر متهما; Setelah , واو حال
contoh:دخلت ففي المدرسة والألفية يحفظها التلاميذ
b. Sebelum adat yang lafadz sesudahnya ( adat )
tidak beramal terhadap isim sabiq, adat tersebut adalah: Adat Syarat, Istifham,
tahdidh, Ibtida', Ma Nafi, dan Isim Maushul.
3. Isim sabiq boleh dibaca 2 wajah tetapi lebih
baik dibaca nashab, bila;
a. Sebelum fi’il bermakna tholab yakni: Fi’il
amar, contoh:الألفية أحفظوها; Fi’il Nahi,contoh:التنزه لا تشتغله ; Fi’il Do’a, contoh:المرضى شفاهم الله
b. Setelah adat yang umumnya masuk pada fi’il,
yakni: Ma nafi, contoh:ما اللعب اشتغلته; La nafi, contoh: لا الظالمين نصرتهم;
Hamzah istifham, contoh: أدرسكم تحفظونها
c. Setelah huruf Athaf yang mengathofkan isim
sabiq pada ma’tuf alaih yang menjadi ma’mulnya fi’il yang mendahului isim
sabiq, dan antara isim sabiq dan huruf athafnya tidak ada pemisah. Ma’mul
nashab, contoh:حفظت الدروس والمعلم أكرمته; Ma;mul Rafa’, contoh:دخل التلاميذ و الألفية يحفظونها.
4. Isim sabiq boleh dibaca 2 wajah ( rafa’ dan
nashab ) dan hukumnya sama, apabila isim sabiq terletak setelah huruf athof
yang sebelumnya didahului jumlah yang memiliki 2 wajah, yaitu jumlah yang
mubtada’nya berupa isim dan khobarnya fi’il,
Contoh:زيد قام و عمر و أكرمته
Isim sabiq yang boleh dibaca
nashob atau rofa’ yaitu ketika:
a. Jika jatuh setelah isim
fi’il yang menunjukkan makna permintaan.
Contoh :
الامر, النهي, الإستفهام
الطائرُ اطلقْه فى الفضاء.
(الطائرُ) مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة لفعل محذوف, يفسره المذكور.
(الطائرُ) مبتدأ مرفوع وعلامة رفعه الضمة, وخبره جملة “اطلقه”.
الامر, النهي, الإستفهام
الطائرُ اطلقْه فى الفضاء.
(الطائرُ) مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة لفعل محذوف, يفسره المذكور.
(الطائرُ) مبتدأ مرفوع وعلامة رفعه الضمة, وخبره جملة “اطلقه”.
b. Jika isim itu jatuh setelah أداة yang menyertainya fi’il. Contohnya hamzah الإستفهام .
Contoh :
أخالداً (او أخالدٌ) قابِلْتَه.
(أخالداً) الهمزة حرف إستفهام مبني على الفتح, و “خالدا” مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة لفعل محذوف يفسره المذكور.
(أخالدٌ) الهمزة حرف إستفهام مبني على الفتح, و “خالد” مبتدأ مرفوع وعلامة رفعه الضمة, وخبره جملة (قابلته).
Contoh :
أخالداً (او أخالدٌ) قابِلْتَه.
(أخالداً) الهمزة حرف إستفهام مبني على الفتح, و “خالدا” مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة لفعل محذوف يفسره المذكور.
(أخالدٌ) الهمزة حرف إستفهام مبني على الفتح, و “خالد” مبتدأ مرفوع وعلامة رفعه الضمة, وخبره جملة (قابلته).
c. Jika isim itu jatuh
setelah ‘athof yang didahului oleh jumlah fi’liyah, dan tidak bersambung dengan
kalimat “أما”antara
isim dan ‘athof.
Contoh :
ذهب ضيفٌ والقادمُ / والقادمَ استقبلته.
(ذهب) فعل ماض مبني على الفتح
(ضيفٌ)فاعل مرفوع وعلامة رفعه الضمة
(و) حرف عطف مبني على الفتح
(القادمُ) مبتدأ مرفوع وعلامة رفعه الضمة, وخبره جملة ” استقبلته ”
(القادمَ) مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة لفعل محذوف يفسره المذكور. وهذا الفعل المحذوف مع فاعله يشكلان جملة معطوفة بالواو على جملة ” ذهب ضيفٌ “.
Contoh :
ذهب ضيفٌ والقادمُ / والقادمَ استقبلته.
(ذهب) فعل ماض مبني على الفتح
(ضيفٌ)فاعل مرفوع وعلامة رفعه الضمة
(و) حرف عطف مبني على الفتح
(القادمُ) مبتدأ مرفوع وعلامة رفعه الضمة, وخبره جملة ” استقبلته ”
(القادمَ) مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة لفعل محذوف يفسره المذكور. وهذا الفعل المحذوف مع فاعله يشكلان جملة معطوفة بالواو على جملة ” ذهب ضيفٌ “.
d. Jika isim itu jatuh
setelah ‘athof yang didahului oleh jumlah ismiyah.
Contoh :
الليلُ طاب هواؤُه, والنفوسُ / النفوسَ غسلناها من نسيمه.
(النفوسُ) مبتدأ مرفوع وعلامة رفعه الضمة, وخبره جملة غسلناها. والجملة من المبتدإ والخبر معطوفة على ” الليلُ طاب “.
(النفوسَ) مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة لفعل محذوف يفسره المذكور. وهذا الفعل المحذوف مع فاعله يشكلان جملة معطوفة على جملة ” طاب ” الواقعة خبرا لِ ” الليلُ
Contoh :
الليلُ طاب هواؤُه, والنفوسُ / النفوسَ غسلناها من نسيمه.
(النفوسُ) مبتدأ مرفوع وعلامة رفعه الضمة, وخبره جملة غسلناها. والجملة من المبتدإ والخبر معطوفة على ” الليلُ طاب “.
(النفوسَ) مفعول به منصوب وعلامة نصبه الفتحة لفعل محذوف يفسره المذكور. وهذا الفعل المحذوف مع فاعله يشكلان جملة معطوفة على جملة ” طاب ” الواقعة خبرا لِ ” الليلُ
5. Isim sabiq boleh dibaca 2 wajah tetapi lebih
baik dibaca rafa’ bila tidak memenuhi atau termasuk salah satu dari hal-hal
diatas, contoh: زيد ضربته boleh juga dibaca زيدا ضربته . Dibaca rafa’ dengan tanpa mentaqdirkan
(mengira-ngirakan) fi’il yang dibuang.
BAB III
PENUTUP
A. KESIMPULAN
Definisi istighol menurut istilah nahwu
adalah: Mengedepankan Isim (Isim Sabiq) dan mengakhirkan Amilnya (Fi’il atau yg
serupa pengamalannya) disibukkan tentang nashabnya Isim Sabiq, sebab Amil tersebut
sudah beramal pada dhamir yg merujuk pada Isim Sabiq atau pada Sababnya (lafazh
mudhaf pada dhamir Isim Sabiq).
Istighol
dibagi menjadi 3 yaitu :
1. (Masyghuulun
‘Anhu) yaitu isim dhohir yang mendahului fi’il.
2. (Masyghuulun)
yaitu fi’il yang jatuh setelah isim dhohir.
3. (Masyghuulun
Bihi) yaitu : isim dhomir yang kembali kepada masyghuulun‘Anhu.
Isim sabiq didalam isytighal mempunyai 5 hukum
bacaan: (wajib dibaca nashab, wajib dibaca rafa’, boleh dibaca 2 wajah lebih
baik nashab, sama bolehnya rafa’ dan nashab, dan dibaca 2 wajah tetapi lebih
baik dibaca rafa’ )
DAFTAR
PUSTAKA
Sulaiman,
Mahmud Yaqut. 1996. Al-Nahw al-Ta'limy. (Kuwait: Maktabah al-Manar
al-islamiyah).
Al-Ghalayani,
Musthafa. 1993. Jami' al-Durus al-Arabiyyah. (Beirut: Al-Maktabah Al-Ashriyah)
Sukamto
imanudin, Munawari Akhmad, 2007. Tata Bahasa Arab Sistematis,
(Yogyakarta: Nurma Media idea)
https://nahwusharaf.wordpress.com/2011/11/25/pengertian-istighol-alfiyah-bait
Tidak ada komentar:
Posting Komentar